بررسی نشست زمین در دشت نیشابور و ارتباط آن با افت سطح آب های زیرزمینی

چکیده نشست زمین در اثر برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی یک مشکل عمومی است که موجب تحدید جمعیت های انسانی است. این پدیده نقاط وسیعی از سطح زمین را نحت تاثیر قرار داده است. تخمین زده می شود که بیش از 150 شهر بزرگ در جهان با مشکلات جدی پدیده نشست زمین در اثر افت سطح آب مواجه هستند. دشت نیشابور یکی از مهمترین دشت های استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران است. شهر تاریخی نیشابور در مرکز این دشت قرار دارد. در سال های اخیر رشد جمعیت همراه با توسعه کشاورزی سبب فشار بر منابع آب زیرزمینی این دشت شده است. بهره برداری بی رویه از آبخوان دشت سبب تراکم آبخوان در خاک های تحکیم نیافته و تراکم آبخوان سبب نشست زمین در نفاطی از دشت گردیده است. نشست زمین سبب ایجاد شکاف هایی به طول چندین کیلومتر در بخش غربی دشت شده است. این شکاف ها به احتمال زیاد از یک گسل مدفون در پی سنگ تبعیت می کند. در این راستا پروژه تحقیقاتی در ارتباط با رابطه بین نشست زمین و افت سطح آب زیرزمینی در دشت نیشابور انجام گردید و این پایان نامه حاصل آن پروژه می باشد. هدف از این پایان نامه بررسی ارتباط بین افت سطح آب های زیرزمینی و نشست زمین و ایجاد شکاف در نفاط مختلف دشت می باشد. وجود شکاف ها در غرب و جنوب دشت و همچنین نتایج به دست آمده از ایستگاه ثابت gps نصب شده در ایستگاه هواشناسی نیشابور وقوع نشست زمین در پهنه های وسیعی از این دشت را تأیید می نماید. نرخ این نشست با توجه به اطلاعات سه ساله جمع آوری شده از ایستگاه gps حدود 5/10 سانتیمتر در سال گزارش شده است. به دلیل تحکیم آهسته خاک های رسی و سیلتی موجود در این آبخوان معمولا پدیده نشست با تاخیر زمانی نسبت به افت سطح آب آشکار می گردد. بزرگترین و بارزترین این شکاف ها در نزدیک روستاهای توزنده جان و بازوبند در فاصله حدود 6-5 کیلومتری جنوب شهر فیروزه مشاهده می شود. این شکاف دارای امتداد شمالی جنوبی می باشد. شکاف های ایجاد شده باعث آسیب به جاده ها، پل ها و تغییر شیب در زمین های کشاورزی و ایجاد مشکلات زیاد برای کشاورزان شده است. این شکاف در حال حاضر نیز از دو طرف در حال توسعه می باشد. بطوریکه یک روستا در شمال این شکاف ها در معرض تحدید قرار دارد. در این پایان نامه برای تعیین توع خاک های زیر سطحی و بررسی علل و مکانیزم تشکیل شکاف ها، از اطلاعات سه حلقه چاه دستی مجموعا به عمق 100 متر خقر گردید استفاده شده است. دو حلقه چاه در دو طرف شکاف در نزدیک روستای بازوبند در قسمت شمالی شکاف و یک حلقه چاه نزدیک روستای اردمه در قسمت جنوبی شکاف حفر شده است. بر اساس نتایج دانه بندی، بیشترین خاک های زیرسطحی از خاک های ریزدانه cl و ml بر اساس طبقه بندی متحد تشکیل یافته است. علاوه براین عملیات ژئوالکتریک در یک پروفیل عمود بر امتداد شکاف ها جهت بررسی گسل صورت گرفت که نتایج حاصل نیزاحتمال وجود یک گسل در پی سنگ آبخوان در امتداد شکاف ها را تایید می نماید.